Heb jij dat weleens meegemaakt, dat je tegen een muur van bureaucratie oploopt en je er door onwil van de ambtenaar maar niet doorheen komt? Dat is Marieke overkomen en door deze Kafkaiaanse situatie belandt ze van een zelfredzame positie in een situatie van kwetsbaarheid waar ze voorlopig niet uit zal komen.

Dit is een waar gebeurd verhaal, de naam is omwille van de privacy gefingeerd.

Marieke is een sterke vrouw van 63 jaar. 12 Jaar geleden heeft ze een pand gekocht waar ze boven kan wonen en beneden een bedrijfsruimte heeft. Daarin is ze een praktijkopleiding gestart die mensen van heinde en verre kwamen volgen. Gelukkig heeft ze voldoende mogelijkheden voor overnachtingen voor haar cursisten in de vele kamers in dat grote huis. In 2015 krijgt ze reuma, waardoor het geven van opleidingen voor haar te zwaar wordt. Maar deze sterke vrouw gaat niet bij de pakken neerzitten: Ze heeft zoveel kamers dat ze een bed and breakfast begint. Die loopt uitstekend, tot december 2019. De Aziaten, een groot deel van haar klandizie, komen niet meer vanwege de coronapandemie die inmiddels is uitgebroken. Vanaf maart 2020 blijven ook de Europeanen weg en nu heeft Marieke geen inkomsten meer.

Ze bedenkt een oplossing waarmee ze het tot haar pensioen uit kan houden: Verkoop van de begane grond als appartement. Daar kan ze een mooie prijs voor krijgen in deze tijd. De begane grond is al volledig geschikt als appartement. Het bevat een grote keuken, twee slaapkamers en twee badkamers. Bovendien nog een prachtige grote tuin erbij, in feite is het een vrijstaand appartement. Het is dus niet zo gek dat er enthousiaste kopers, senioren die graag een tuin willen hebben, op af komen en snel is de voorlopige koopovereenkomst getekend. Marieke is blij, haar plan gaat lukken! Het enige wat nog geregeld moet worden is terugkrijgen van het tweede huisnummer. Al vanaf de bouw van het pand zijn er namelijk twee huisnummers, een voor de bedrijfsruimte en een voor de bovenwoning. De gemeente heeft echter zonder dat Marieke het wist het tweede huisnummer uit de administratie gehaald omdat de afvalstoffenheffing en de OZB voor één adres werd betaald.

Marieke belt de gemeente en vraagt het tweede huisnummer terug. Om onduidelijke redenen wordt ze doorverbonden met de afdeling Vergunningen en dan begint de ellende. De ambtenaar vraagt of er nog voorzieningen moesten worden aangebracht in verband met de splitsing naar twee appartementen. “Ja”, antwoordt Marieke, “er is nog een brandwerend muurtje nodig bij de ingang beneden van mijn appartement”. “Nou mevrouw, daar is een omgevingsvergunning voor nodig”. Oke, denkt Marieke, dan gaan we die maar aanvragen. Wat de ambtenaar er echter niet bij vertelt, is dat de gemeente voor een jaar alle splitsingen on hold heeft gezet waar een omgevingsvergunning voor nodig is. Dit in verband met de vele aanvragen voor verkamering voor Polen en Bulgaren, waarvoor huisjesmelkers omgevingsvergunningen hebben aangevraagd begin dit jaar. Als kanttekening staat er in het raadsbesluit, de “collateral damage” dat wooninitiatieven van senioren en jongeren daarmee ook on hold worden gezet. Er wordt geen onderscheid gemaakt met mensen die zelf in hun appartement willen gaan wonen.

Dus Marieke vraagt braaf de omgevingsvergunning aan en krijgt pas weken later te horen dat wat ze ook doet, de gemeente die vergunning zal aanhouden totdat de gemeenteraad nieuw beleid zou vaststellen in 2021. Dit betekent dus dat het pand niet gesplitst kan worden tot in ieder geval april 2021. Terwijl Marieke juist nu op dit moment geld nodig heeft om van te kunnen leven. Om aan de eisen van de omgevingsvergunning te kunnen voldoen en ook in de afgelopen maanden te kunnen overleven heeft ze gelukkig duizenden euro’s kunnen lenen van vrienden en familie, maar wel met als voorwaarde dat ze het geld terugbetaalt als het huis is verkocht.

Intussen blijft de afdeling Vergunningen haar maar belagen met verzoeken om aanvullende stukken en ze krijgt zelfs een BIBOB vragenlijst! Alsof ook zij hoort bij de criminele huisjesmelkers! Omdat het toch allemaal geen zin heeft, wat ook blijkt uit een telefoongesprek met het hoofd Vergunningen, trekt Marieke de vergunningaanvraag maar in en gaat op zoek naar andere oplossingen.

Ze denkt dat ze er vanaf is maar er komt nog meer ellende. De dag na het intrekken krijgt ze een mail van de afdeling Handhaving, dat ze komen voor een handhavingsbezoek naar de brandveiligheid van het pand. Waarom, denkt ze, er gebeurt nu helemaal niets en ik woon hier alleen! Ze laat hen maar toe en dan blijkt dat ze net zo lang zoeken totdat ze punten vinden om af te keuren om te zorgen dat het benedenappartement niet kan worden bewoond. De handhavers komen zelfs terug op de allang afgegeven vergunningen voor de jaren 2009 en die in 2018 voor de bed and breakfast. Ze geven daarbij aan dat ze niet weer een bed en breakfast mag beginnen omdat ze weer aan andere eisen moet voldoen. Ook verhinderen ze de verkoop van het benedenappartement door in het verslag te vermelden dat er in het pand niet met twee huishoudens mag worden gewoond.

Marieke zit nu helemaal klem. Ze mag het appartement niet verkopen en ze mag ook geen nieuw bedrijf starten. Ze is bereid aan alle eisen voor de brandveiligheid te voldoen, zal daarvoor opnieuw geld moeten gaan lenen, maar bijna iedere dag komt de handhavingsambtenaar met nieuwe eisen, hij gaat steeds een stapje verder. Het lijkt wel of hij persoonlijk wil scoren.

Marieke woont in een veel te groot huis voor haar alleen, maar kan geen kant op. Ze heeft eerder ook al eens geprobeerd om het hele pand te verkopen, dat is niet gelukt omdat het als geheel een incourant pand is. De kopers, senioren die het helemaal zagen zitten om in dit mooie appartement met een tuin te gaan wonen, hebben het koopcontract inmiddels ontbonden omdat er dankzij het handelen van de gemeente geen uitzicht is op levering. Hoewel Marieke als verkoper niet kon leveren en daardoor een zwakke positie had hebben de kopers haar niet in gebreke gesteld want dat had haar nog eens tienduizenden euro’s gekost. De kopers vonden het niet nodig om haar verder in de schulden te helpen.

Nu gaat ze dus maar een bijstandsuitkering aanvragen om van te leven. Ze zal schuldhulpverlening nodig gaan hebben om uit de schulden te komen. Naar verwachting komt het pand op de veiling omdat ze het niet meer kan betalen. Wellicht wordt het aan een malafide huisjesmelker verkocht en dan is de cirkel weer rond. Er zijn alleen maar verliezers in dit verhaal.

Welke lessen trekken we uit dit verdrietige verhaal?

1. De vergunningverlener die Marieke spreekt in verband met het huisnummer had haar direct moeten informeren over het genomen raadsbesluit en dat het op dit moment geen zin heeft om een omgevingsvergunning in verband met splitsing aan te vragen. Zij had dan geen aanvraag gedaan en had het appartement niet te koop gezet. Ook had ze geen kosten gemaakt om aan de omgevingsvergunning te voldoen. Ze had nog mogelijkheden gehad voor andere oplossingen.
2. Op het moment dat de gemeente de aanvraag toch in behandeling heeft genomen en pas na anderhalve maand negatief reageert, heeft Marieke de vergunningverleners diverse malen uitgenodigd om met haar in gesprek te gaan en de feitelijke situatie te komen bekijken. Uit de website van de gemeente blijkt namelijk dat als er feitelijk al twee woningen zijn, de notaris gewoon mag splitsen en de verkoop mag bekrachtigen. Als het muurtje van ander materiaal gemaakt was, dan had er geen omgevingsvergunning nodig geweest (!). De vergunningverleners wijzen de uitnodiging steeds af “vanwege corona”, maar sturen wel direct handhavers langs wanneer Marieke de vergunningaanvraag intrekt (!). Vooraf aan het bezoek krijgt Marieke dreigende en inconsequente mails en tijdens het bezoek stelt de handhaver zich intimiderend op. Ook daarna ontvangt ze weer dreigende mails vol met juridische taal waar ze geen touw aan vast kan knopen. De les: Ga als ambtenaar gewoon met mensen in gesprek, stel je niet formeel en zeker niet intimiderend op. Kijk wat er nodig is en zoek samen naar een oplossing.
3. Marieke heeft aan de afdelingen Vergunningen en Handhaving diverse malen duidelijk gemaakt dat ze financieel klem zit en daarom het appartement moet verkopen. De ambtenaren geven aan dat zij daar formeel niets mee te maken hebben en de regels moeten volgen. Deze ambtenaren hebben er geen boodschap aan dat een andere afdeling van de gemeente, namelijk Sociale Zaken, uiteindelijk met de kosten van dit verhaal worden opgezadeld omdat Marieke niet anders kan dan een uitkering aanvragen, waarbij dan meestal ook nog allerlei toeslagen komen en bijzondere bijstand. De gemeente wordt hiermee onnodig op maatschappelijke kosten gejaagd omdat de ambtenaren weigeren mee te denken over een mogelijke positieve oplossing. De les: Werk integraal samen binnen de gemeente, ook al is die nog zo groot, en zoek samen met collega’s naar een positieve oplossing waarmee de burger is geholpen en niet alleen maar wordt tegengewerkt. Gebruik je gezonde verstand!

Nog steeds krijgt Marieke bijna dagelijks intimiderende mails van Handhaving, het houdt maar niet op. Alsof ze niets anders te doen hebben. Ze beantwoordt ze intussen niet zelf meer, dat doet haar zaakwaarnemer omdat ze er zelf nu ook emotioneel aan onderdoor gaat en er depressief van wordt – dit worden ook nog eens kosten voor de gezondheidszorg want ze zal nu meer last gaan krijgen van haar reumatische klachten.

Conclusie: De overheid heeft hiermee, door niet integraal samen te werken en geen bereidheid om breed en creatief te kijken en te denken, een sterke zelfredzame vrouw naar een zeer kwetsbare positie geholpen waar ze voorlopig niet uit zal kunnen komen.